Temel Analiz mi Teknik Analiz mi?

Bugün küçük yatırımcıların sevmediği bir konuya değinmek istiyorum. Genelde küçük yatırımcı temel analizi gereksiz bulur. Çünkü o herkesten farklı olarak borsadan veya foreksten kısa zamanda parayı vuracaktır. Fakat içten içe acaba temel analizi öğrensem mi diye kendine sormadan da yapamaz.

Öncelikle temel analizde hisseyi değerlendirmek için farklı yöntemler vardır. Bu iş ayrıca kişiden kişiye de değişebilir. Fakat piyasada genel olarak kullanılanları aşağıda belirttim. Bunların açıklamaları ve yorumlamasını web’de aratırsanız çok rahatlıkla bulursunuz:

• Piyasa Değeri/Defter Değeri (PD/DD)
• Fiyat/Kazanç Oranı (F/K)
• Gelecekteki Nakit Akımlarının Bugünkü Değeri
• Firma Değeri/FAVÖK

Genelde bunlar kullanarak firmaya özgün değerler/oranlar bulunur ve bulunanlar firmanın kendi geçmiş değerleriyle ve ilgili olduğu sektörle karşılaştırılarak karar verilir. Örneğin bankacılık sektörünün tarihsel PD/DD 1.5 ise bankaların çoğunluğunun oranı 1.1 ise sektörün ucuz kaldığı düşünülebilir veya teknoloji sektöründe LOGO’nun güncel F/K oranı 15 ise; bu hissenin tarihsel ortalaması 13 ise ve teknoloji sektörünün ortalama F/K oranı 11 ise LOGO’nın pahalı olduğu kanısına varılabilir.

Warren Buffet temel analiz konusunda örnek gösterilen bir insandır. Kendisi mali yapısı sağlam firmalara yatırım yaparak birçoğumuz için hayali bile kurulamayacak kadar para kazanmıştır (kendi adıma söyleyeyim, benim o kadar para kazanma şansım olsaydı o şansı kullanmazdım ya da kullanır ve eğitim, sağlık gibi alanlarda karşılık beklemeden harcardım). Bence, temel analizcilerin bildiği en iyi işlerden bir tanesi zamanlamadır. Mesela aşağıda BIST 100’ün dolar bazlı grafiğini gösterdim. "Ok” ile gösterdiğim yerde yatırım yapacak bir temel analizci bulabileceğinizi zannetmiyorum. Grafikte de görüldüğü üzere, "ok" ile gösterdiğim yerden sonra BIST güçlü bir düşüş trendine giriyor. Şirket ne kadar sağlam olursa olsun, o şirketin hissleri de bu düşüşten az ya da çok nasibini alacaktır.

Warren amca bu konuyu kendi dilince özetlemiş (“Başkaları açgözlülük yaparken korkun ve sadece başkaları korkarken açgözlü olun”)
 

Daha da somut söyleyeyim söylemek istediğimi. Endeks yükseliş trendindeyken F/K oranı 25 olan hisseyi almak için yatırımcılar yarışırken, ekonominin kötü olduğu bir dönemde aynı hissenin F/K oranı 5 olsa bile bu hissenin yüzüne bakmayabilirler. Bazen de firmanın önüne çok güzel iş olanakları çıkar ya da firma gerçekleştirdiği yenilikler ile önemli bir iş hacmi kazanır. Böyle bir durumda da fiyatının çok arttığını varsaydığınız bir hissenin fiyatı daha da artabilir. Yalnız unutmayın ki siz böyle düşünüyorsunuz diye piyasa da böyle düşünmek zorunda değil. Siz hisseyi alırsınız ve aylarca (belki yıllarca) beklemek zorunda kalabilirsiniz tekrar satmak için.

Temel analize eğer olumsuz yaklaşmak istersem:

• Temel analizi yaparken kullandığınız mali tablolarda yer almayan ama firmadakilerin (insider) haberdar olduğu durumlar olabilir. Belki büyük yatırımcı size göre daha şanslı olabilir o bilgiyi almak için fakat siz öğrendiğiniz zaman iş işten geçmiş olabilir.
• Belki mali tablolarda yanlışlıklar/eksiklikler vardır. Enerji şirketi Enron ve denetim firması Arthur Andersen bu konuda örnek olabilir.
• Döviz kuru, hammadde maliyeti, işletme sermayesi, pazar büyümesi vs. temel analiz de etki eden faktörlerdir. Fakat bunların hiçbiri sabit değildir. Sürekli değişirler. Diğer bir ifadeyle temel analizin olabildiğince dinamik olması gerekir.
• Ortaya çıkan bir ekonomik kriz firmaların batmasına yol açabilir (örneğin 2001 krizi ve yok olan firmalar: Demirbank, Yaşarbank vs) veya siyasi sebeplerden dolayı firmalar kapanabilir.
• Firmanın iş yaptığı yerde yaşan bir ekonomik veya siyasi kriz ortaya çıkabilir. O ülkenin para biriminin değeri çok düşebilir ve firmanın bilanço değeri dolar bazında önemli düşüşler gösterebilir.
• Firma teknolojik değişime ayak uyduramayabilir. NOKIA ve Blackberry’nin yaşadıkları buna örnek olarak verilebilir.

Teknik analize eğer olumsuz yaklaşmak istersem:

• Kısa ve öz olarak söyleyeyim: Hiçbir indikatör geleceği söyleyemez. Örneğin MACD al diyor diye ya da 10 günlük ortalama 20 günlük ortalamayı yukarıya kesiyor diye hisse alıyorsanız veya RSI 80’i geçti diye hisseyi satıyorsanız işiniz oldukça zor demektir (Buraya tıklayarak bu konuda güzel bir yorum okuyabilirsiniz).
• Temel analiz olmazsa acaba neyin teknik analizini yapacaktık desem abarmış mı olurum?

Varsayalım yatırım yapmak istiyorsunuz, ben size bir tane bakkal gösterdim ve buna ortak olur musun? diye sordum. O an içeride müşteriler var ve kıpır kıpır (teknik analize uygun). Hemen tamam ortak olurum mu dersiniz yoksa kaç müşterisi var, etrafta başka bakkal/market var mı, etrafa yeni evler/siteler yapılacak mı, vergi borcu var mı, bizim işleri etkileyecek yeni bir yasal düzenleme var mı vs. (temel analiz) gibi soruların cevabını arar mısınız? Alış-veriş yaparken 10 saat gezip en kaliteyi en ucuza (burada ucuz kelimesine dikkat edin lütfen. Benim ilgilendiğim hisseler genelde çoğu kişiye göre ucuz değildir) almaya çalışan insanlar olarak acaba hisse seçerken aynı özeni göstermemiz gerekmez mi?

Sonuç olarak araba kullanırken her kavşağa yaklaştığınızda ivme, hız, sürtünme, moment, açı vs. tarzı mühendislik hesaplaması yapmıyorsunuz ama arabanızın özelliklerini biliyorsunuz ya da yolu görüp değerlendirebiliyorsunuz. Çünkü biliyorsunuz ki araba öyle sürülmez. Yatırım yapmakta biraz böyledir. Temel ve teknik analizi birleştirmek gerekiyor bence. Herhangi birini dışlamanın küçük yatırımcı hiçbir getirisi olmayacaktır. “Temel tekniğe uyar”, “gözüne çapak kaçmış kurbağa formasyonu”, “önceden fiyatlanmıştı” vs. ile uğraşmayın derim naçizane. Siz kendi yönteminizi geliştirin ve onu uygulayın bence!

Benim yaklaşımı incelemek için şu üç sayfaya bakabilirsiniz: 1, 2 ve 3. Benim yöntemim en iyisi demiyorum. Ben kısıtlı zamanımda olabildiğince teknik ve temeli analizi birleştiriyorum (Kendimi eleştirmediğimi düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Temel analiz çok daha fazla zaman ayırma gerekiyor). Her yatırımcı gibi hatalar yapıyorum vs. Fakat olabildiği kadar kendi sistemimin kurallarına uyuyorum. Temel ve teknik analizi bir hisseyi alayım  mı, alırsam bu hisseden ne bekleyim ve ne kadar sürede bekleyim gibi sorunların cevabını bulmak için kullanıyorum. Bu blogda incelediğim her hisseyi de yükseleceği için incelemiyorum. Bazen de beğenmediğim hisseyi inceliyorum. Amacım yatırımcının dikkatini çekmek. Karar sizin!

Yukarıda çeşitli açılardan bakmaya çalıştım temel vs. teknik tartışmasına. Benim değinmediğim birçok açıdan konuya yaklaşılabilir. Bir kişi hissenin F/K oranı çok yüksek bulduğu için almamayı tercih edereken, diğeri önemli bir direnci geçti demek ki piyasa benle aynı yönde düşünüyor diyebilir. Bir başkası Bollinger bandının dışına taştı almam derken bir diğeri içerden bilgi almıştır ve hisseyi almaya tercih edebilir. Kısacası hisseyi değerlendirenin bakış açısına göre size yapacağa yorum değişir. Sözün özü, her iki analizi  bir arada kullanarak, kendi geliştirdiğimiz sisteme uygun olarak ve stop-loss'a uyarak yatırım kararı vermek bence en doğrusu!

NOT: Veriler ve görseller “Matriks” programı kullanılarak üretilmiştir.